Woordenlijst

Ons jargon…

Ben je nieuw met het materiaal van Open Mind, dan zal je in deze online cursus waarschijnlijk regelmatig begrippen tegenkomen die niet helemaal duidelijk zijn waar ze vandaan komen en wat we juist bedoelen. Proleem is dat voor een groot deel van ons werk de gangbare woorden niet helemaal of zelfs helemaal niet de lading dekken. Wat wij bijvoorbeeld onder trauma verstaan, is iets anders van wat de meeste mensen er onder verstaan.

Bewust van dit jargon is deze pagina een poging om alvast enkele begrippen te verduidelijken. Zijn er nog meer zaken niet duidelijk? Vul gerust het feedbackformulier in, dan kunnen wij deze lijst aanvullen.

Alvast bedankt.

Hoog Sensitieve Personen, daar is tegenwoordig heel wat om te doen. Iedereen lijkt ondertussen wel HSP.

Open Mind werkt reeds meer dan 20 jaar, als eerste in België en Nederland met dit thema. Wij hebben daar ondertussen heel veel kennis en werkmethodes rond verzameld en ontwikkeld.

Het is eigenlijk niet verwonderlijk dat niet iedereen even gevoelig is. We zijn ook niet allemaal even slim, even lenig of even groot.

Lange tijd en nog steeds is HSP gemeten geweest aan het gedrag van sommige mensen. “Doe niet zo gevoelig!” of “Zijn de tranen daar weer?” zijn maar enkele uitspraken waar men op taxeerde. Dit zijn eigenlijk reacties van een gevoeligheid van je zintuigen die scherper is dan gemiddeld.

Probleem is dat deze reactiepatronen ook terug te vinden zijn als een gevolg van overprikkeling door stress. Omdat in onze maatschappij steeds meer stress aanwezig is, lijkt het alsof er meer HSP personen zijn. Voor ons is dit niet zo.

Om onderscheid te maken tussen mensen die HSP zijn en mensen die last hebben van stress heeft Open Mind twee testen ontwikkeld.

Een stress test en een HSP test die je hier gratis kan doen en die je ook terugvindt op onze hoofdsite.

In Open Mind hanteren we naast de vijf zintuigen: zien, horen, ruiken, voelen en smaken ook nog een 6e zintuig dat we het “energie-zintuig” noemen.

Het gaat hier niet over het 6e zintuig dat bedoeld wordt om intuïtie aan te geven, het gaat over de mate waarin we in staat zijn “energieën” aan te voelen.

Het gaat hier over aanvoelen

• hoe dicht je bij iemand moet staan om te verbinden
• wat de sfeer is van een ruimte, een moment, een gebeurtenis
• hoe het zit met “onzichtbare” spanning tussen personen
• de mate waarin je empatisch bent
• de mate waarin je intuïtief bent
• de mate waarin je iets aanvoelt op afstand – vb dat iemand jou gaat bellen, of dat er met iemand een probleem is,…
• de mate waarin je de “trilling” van voorwerpen, personen, gebeurtenissen,… kan waarnemen

Bij de meeste mensen wordt dit zintuig onbewust gebruikt in sociale omgang. Bij HSP personen staat dit zintuig meestal heel scherp.

Als je het zou vergelijken met ons reukorgaan, dan hebben HSP personen een gevoeligheid zoals van de neus van een hond. Ze voelen zaken aan waarvan de meeste mensen geen idee hebben en bijgevolg wordt dit aanvoelen dan ook als een bedreiging of onzin ervaren.

5 coping mechanismes

Open Mind hanteert in omgang met mensen 5 reactiepatronen die gehanteerd worden bij chronische overprikkeling. In deze opleiding refereren wij regelmatig naar één van die patronen omdat die een heel set typische manieren van aanpak, reactiepatronen en do’s en don’ts bevatten.

Als er teveel prikkels binnenkomen, is het een manier om je te beveiligen voor overprikkeling door deze prikkels te gaan analyseren, onderzoeken en de outcome daarvan te voorspellen. In sommige HSP middens noemt men dat “diep-denken” als eigenschap van HSP.

In deze analyse ontstaat een breuk tussen denken en doen. Veel analysten hebben overal over nagedacht en denken te weten hoe het moet. Ze doen het wel niet, dan worden ze ook niet geconfronteerd met de beperkingen van de realiteit. Ze nemen bovendien graag de ander mee in het verhaal en voeren lange, vermoeiende, filosofische gesprekken.

TO DO:

• ga niet mee in het verhaal en de discussies
• stop en ga zo snel mogelijk over tot concrete acties
• breng hoofd en lijf opnieuw in verbinding met elkaar door fysieke ervaringen
• koop een dikke rol plakband en plak de mond dicht

Een spons heeft de oplossing gevonden in het meegaan in de prikkels. Als je meegaat met wat zich aandient is het veilig, zoals je meegaat op de golven van de zee. Probleem is dat je je eigen ritme en pad kwijt bent en als je niet oplet ook meegaat in negativiteit en acties die niet bij jou passen. High-Low patronen zijn hier vaak voorkomend. Een spons kan ook heel erg twijfelen in keuzes, er één maken en dan weer veranderen.

TO DO:

• vermijd omgevingen met veel prikkels, dan kan je er niet in meegaan
• laat de spons zelf beslissen
• geef aan wanneer de spons buiten verhouding reageert
• stabiliseer de spons door de juiste grenzen te geven

Als je zintuigen scherp staan en je merkt veel op, dan kan je dit ook gebruiken in je eigen voordeel. Een indigo zal kleine details gebruiken om ongemerkt te sturen en te manipuleren. Ze hebben steeds alles opgemerkt en geven een kleine opmerking of doen een gerichte ingreep, waardoor de ander buiten spel gezet wordt, vastloopt of in de knoop geraakt.

TO DO:

• geef deze persoon de “gepaste” verantwoordelijkheid
• zorg dat de dingen “kloppen”
• wees behoedzaam voor ongevraagde aansturingen
• weet dat de indigo grote stappen kan maken die jij niet kan volgen, vraag de tussenstappen

Een bunker heeft als oplossing zich af te sluiten voor de prikkels. Hij doet alsof hij niets voelt, kan alles aan en is vaak sociaal vaardig. Wat binnenin gebeurt, dat komt niemand te weten. Verbinden is moeilijk en een bunker uit zijn kot jagen, heeft meestal het omgekeerde effect.

TO DO:

• deze personen zijn vaak de schietschijf van de omgeving, het raakt hun niet, maar het kwetst wel binnenin
• geef rustig de tijd om uit de bunker te komen en confronteer niet
• wees duidelijk en sta in je eigenwaarde
• nodig voorzichtig uit tot verbinding

Als het prikkelniveau niet alleen te hoog is, maar er helemaal voorbij/over is geweest, dan is de buddha de meest geschikte oplossing. Je gaat als het ware boven de situatie staan met de houding “het is dat het zo moet zijn”. Acceptatie maakt plaats voor apathie.

TO DO:

• deze personen zijn heel moeilijk te bereiken en wonen in hun eigen leefwereld waar alles OK is
• het enige waarop je ze kan aanspreken is de vraag waar ze “meer impact willen op hebben”

Via onze zintuigen ontvangen we allerlei prikkels, waarop we al dan niet reageren. De hoeveelheid prikkels bepaalt de mate waarin je reageert en functioneert. Hoe iemand prikkels verwerkt en er op reageert, is zeer persoons- en situatiegebonden.

We onderscheiden hier 4 niveaus in:

1. BIG ME: I can do: je ontvangt een prikkel en je kan daar direct zonder probleem gepast op reageren. Dit is een teken dat je in je veilige comfortzone zit en dat je de situatie aan kan. Je hebt ook graag dat alles stroomt en vooruitgaat.
2. LEARNING ME: chaos: wanneer er nog prikkels bijkomen, kan je soms wel reageren, maar soms ook niet. Soms zit er vertraging op de reactie. De vertraging of het haperen van de reactie komt doordat je in de chaos zit. De chaos zorgt er wel voor dat je er iets uit wil leren om in de toekomst beter te kunnen reageren.
3. LITTLE ME: I can not do: je bent totaal overprikkeld en weet het niet meer. Je krijgt een prikkel en je kan er niet op reageren. Jouw antwoord blijft uit. Er komen kinderlijke reactiepatronen naar boven. Door de overload heb je de indruk dat je het even niet meer aankan. Op dat moment heb je vooral nood aan rust en veiligheid.
4. SUPER ME: I think I can do: de overprikkeling is dermate groot en chronisch dat je je zintuigen hebt afgesloten. Als overlevingsmechanisme heeft je hoofd de controle overgenomen en de verbinding met de realiteit verbroken. Zo lijkt het alsof alles opnieuw functioneert en dat je alles aan kan. Alleen leef je op automatische piloot, vanuit het hoofd, vanuit een plan. Je krijgt een vraag en je geeft daar een totaal ander antwoord op. De uitdaging zit er in om terug met de realiteit te verbinden, het hoofd en lichaam terug met elkaar te verbinden.

Deze verschillende niveaus hebben we allemaal, op verschillende levensvlakken, op verschillende momenten van de dag.

4 trauma reactiepatronen

Open Mind hanteert in de omgang met mensen 4 traumareactiepatronen die plots actief worden bij heel spannende situaties. In deze opleiding refereren wij regelmatig naar één van die traumareactiepatronen omdat die een heel set typische manieren van aanpak, reactiepatronen en do’s en don’ts bevatten.

Als een situatie bedreigend is, kan terugvechten helpen om vrij te komen. We noemen dat de fight of vecht reactie.

In concrete gevallen in relaties zal dit zich vooral uiten in verbaal of lichamelijk geweld, discussies, gooien met dingen en elkaar pijn doen.

Hoe herken je dit patroon?

• de ogen schieten vuur en laten je niet los
• het lichaam is gespannen en staat klaar om aan te vallen
• je zin is nog niet af en er wordt al gereageerd
• er is geen verbinding

Wat doe je beter wel?

• de vecht reacties zijn eigenlijk een verdoken vraag om liefde, die helaas niet kan toegelaten worden. Probeer achter de fight reactie ook nog de persoon in nood te zien.
• reageer in elk geval niet met verantwoording, dan geef je de dader gelijk
• geef de situatie tijd om te zakken en probeer te stoppen en later verder te doen als de prikkels gezakt zijn

Wat doe je beter niet?

• zelf aanvallen en de aanval proberen overtreffen
• de schuld op jou nemen en het slachtoffer worden
• de klappen incasseren, fysiek, mentaal of verbaal

Weglopen is natuurlijk ook een interessant patroon. Als je het gevaar kan ontlopen, ben je veilig. In concrete gevallen in relaties zal dit zich vooral uiten in het fysiek weglopen, bepaalde onderwerpen vermijden als de pest, steeds veranderen van onderwerp, dromerig afhaken of inbunkeren.

Hoe herken je dit patroon?

• de persoon is niet met de aandacht bij de situatie
• je kan de persoon niet bereiken
• allerhande excuses worden aangevoerd om het onderwerp te vermijden

Wat doe je beter wel?

• zachtjes tijd geven om opnieuw “in het lichaam” te komen
• het prikkelniveau verlagen, vragen wat daarvoor nodig is
• het onderwerp uitstellen en daar een afspraak over maken

Wat doe je beter niet?

• voluit in de confrontatie gaan
• de persoon verplichten tot aandacht
• de volledige realiteit benoemen

De freeze of vervriezen is niet reageren op de situatie tot ze overwaait. Dit is een spannend patroon, dat veel kost aan je lichaam. In concrete gevallen in relaties zal dit zich vooral uiten door braaf te incasseren, niet te reageren en te zwijgen voor de vrede.

Hoe herken je dit patroon?

• de persoon beweegt niet meer
• de blik staat op oneindig
• er komt geen reactie op je handelen

Wat doe je beter wel?

• met de persoon rustig fysiek bewegen. Gaan wandelen, veranderen van positie, plek,…
• zachte liefdevolle aanrakingen en tijd geven
• je excuses aanbieden, vragen wat deze reactie veroorzaakt heeft

Wat doe je beter niet?

• van de situatie gebruik maken om verder te spuwen omdat de persoon toch niet reageert
• weglopen en in de freeze achterlaten
• de freeze reactie negeren

De Follow of Volg reactie is een manier van jezelf veilig te stellen door gewoon te doen wat gevraagd wordt. In concrete gevallen in relaties zal zich dat vooral uiten in gelijk geven, pleasen, je best doen, meedoen aan de verplichte poppenkast.

Hoe herken je dit patroon?

• de blik van de persoon is constant “vragend” op jou gericht
• de persoon probeert zoveel mogelijk te pleasen en vraagt constant wat je van hem verwacht
• de persoon is helemaal niet met zichzelf bezig

Wat doe je beter wel?

• vragen wat de persoon zelf wil en eventueel opties geven
• werken op het verhogen van de eigenwaarde
• probeer zoveel mogelijk in overleg te gaan

Wat doe je beter niet?

• de Volger instructies geven
• het pleasing gedrag ten uwen voordele gebruiken
• opmerkingen, oordeel of kritiek geven

5 systemische wetmatigheden

Open Mind hanteert voor spanningen tussen mensen en hun context 5 wetmatigheden uit familieopstellingen of systeemwerk. Aan de hand van deze wetmatigheden kan orde en harmonie hersteld worden. De verstoring van deze wetmatigheden resulteert in onbewuste spannende dynamieken die niet altijd “versterkend” zijn. Rekening houden met deze wetmatigheden geeft je een idee hoe je spanning kan verminderen . De handelingen die je best doet, zijn helaas niet de handelingen die je gewoon bent om te doen.

De tips en suggesties van deze opleiding zijn wel allemaal zoveel mogelijk systemisch correct, waardoor het schijnbaar eenvoudige of “vreemde” advies wel goed werkt. Probeer het eens 🙂

Kenmerken

Uitwisseling | Leven | Dynamiek

Signalen OK

Veerkracht | Feedback | Levendig

Signalen Niet OK

Burn-out | Doorschuiven van verantwoordelijkheid | Profiteren

Verwijten | Daders – Slachtoffers – Redders | Kritiek

Kenmerken

Harmonie | Balans | Duurzaamheid

Signalen OK

Duidelijkheid  | Zekerheid | Kracht

Signalen Niet OK

Chaos | Geen veilig netwerk | Slecht sociaal weefsel | Informele leiders | Competitie | Machtsvertoon

Kenmerken

Ergens toe behoren | Geborgenheid

Signalen OK

Actie | Welkom | Verbinding

Signalen Niet OK

Pestgedrag | Zwart schaap | Rebel

Anti… | Overleven ipv leven | Kliekjesvorming | Ik – gerichtheid

Kenmerken

Voortbestaan van de groep

Signalen OK

Resultaat | Opkomen voor elkaar | Elkaar steunen | Zekerheid | Gemotiveerde mensen

Signalen Niet OK

Onzekerheid | Korte termijn acties | Burn-out

Ziekte | Offers | Veel verloop | Diverse problemen | Moeizaam

Kenmerken

Zingeving | Doelgerichtheid | Verantwoordelijkheid

Signalen OK

Duurzame oplossingen | Beweging | Groei | Doelgerichte oplossingen

Signalen Niet OK

Tijdelijke oplossingen | Op de lange baan schuiven | Niet doortastend werken | Lapmiddelen